„Villette” – Charlotte Brontë

Z ciężkim sercem piszę tę recenzję, gdyż będzie ona o książce, którą napisała Charlotte Brontë, autorki wspaniałej powieści „Dziwne losy Jane Eyre”. O ile „Dziwne losy…” można czytać z zapartym tchem, o tyle ta, mówiąc wprost, usypiała mnie przez większość ostatnich wieczorów.

                „Villette” to historia Angielki Lucy Snowe, która opuściła swój kraj i zamieszkała w miejscowości Villette. Tam podjęła pracę na pensji dla dziewcząt, najpierw jako opiekunka do dzieci, później jako nauczycielka angielskiego. Historia obejmuje kilka lat z jej życia i opowiada głównie o samotności oraz o relacjach łączących Lucy z innymi bohaterami książki. Wbrew temu, co jest napisane na okładce książki, absolutnie nie jest to romans! Wątki miłosne owszem są, ale poboczne. „Villette” to książka psychologiczna i to (ba!) pierwsza tego typu książka w historii literatury. Narracja jest prowadzona z perspektywy Lucy. Nowatorsko jak na tamte czasy Brontë zastosowała zapis monologu wewnętrznego (tzw. strumień świadomości) głównej bohaterki, pisząc nie tylko o tym, co narratorka widzi i słyszy, ale również spisując jej myśli i skojarzenia.

                Ten sposób narracji nie wyszedł na dobre dynamice, w jakiej rozwija się fabuła. Książka jest długa, ma aż 684 stron. Zawiera głównie zapis rozważań głównej bohaterki, sporo opisów otoczenia, jak i innych postaci pojawiających się w książce. Autorka była przy tym niezwykle drobiazgowa, do tego stopnia, że faktycznie można sobie wyobrazić, jak dana osoba wyglądała i w jaki sposób się zachowywała, w jakim otoczeniu przebywała i jak wyglądały przedmioty, którymi się posługiwała.

                Niepodważalnym atutem książki jest jej język. Bogaty, składający się ze zdań wielokrotnie złożonych. Współcześnie już tak pięknie się nie pisze. To, w jaki sposób pisała Brontë, a przetłumaczyła Róża Centnerszwerowa, to istny majstersztyk. Ile pracy włożyły obie panie w swoje dzieło, to tylko one wiedziały, ale niewątpliwie trzeba to docenić, bo zapewne był tego ogrom.

                Niestety muszę wspomnieć o wadach powieści, a są one dość poważne. Pierwszą z nich jest główna bohaterka. Naprawdę starałam się postrzegać ją z całą moją empatią, ale zbyt się różnimy pod względem charakteru, aby jej sposób postępowania był dla mnie zrozumiały. Lucy Snowe jest skrajną introwertyczką, boi się okazywać żywszych emocji; jest niezmienna w swoich poglądach i zbyt poważna jak na swój wiek. Czytając o niej miałam ochotę krzyknąć: „Kobieto, wyciągnij kołek z miejsca, w które sobie go wsadziłaś i zacznij cieszyć się życiem”! Od początku Lucy mnie irytowała, potem starałam się patrzeć na nią ze współczuciem, jak na osobę z depresją (z którą z opisu autorki wynika, iż w pewnym momencie najwyraźniej się borykała). Niestety, po wyzdrowieniu z choroby bohaterka znowu zaczęła mnie denerwować i tak pozostało do końca książki. Nie polubiłam jej i uważam motywy jej postępowania chwilami po prostu wręcz za głupie.

                Dużo lepiej wypada drugi plan. Ciekawą postacią jest Monsieur Paul, który ma więcej ikry niż wszystkie pozostałe postacie razem wzięte. Niemniej jednak jest tak despotyczny i tak dziwny, że również nie wzbudził mojej sympatii. Lubię, gdy bohaterowie powieści budzą we mnie różne emocje i są rozbudowani pod względem charakterologicznym. Niemniej jednak w „Villette” trudno mi było tak naprawdę z kimś sympatyzować. Bohaterowie są różnorodni, mają swoje dobre i złe strony, ale niestety praktycznie wszyscy, poza Luizą Bretton, w jakiś sposób mnie od siebie odpychali.

                Następna wada to nadmiernie rozwleczona fabuła. Może gdyby skrócić tą książkę o połowę i zgromadzić wszystkie wydarzenia dotyczące Lucy w powiedzmy 300 stronach, to lektura nie byłaby tak nurząca. Niestety brak bardziej emocjonujących wydarzeń i nadmiar przemyśleń narratorki sprawiają, że przez większość lektury czytelnik ma wrażenie, że w książce nic się nie dzieje.

                Ostatni minus, o którym już ciut napomknęłam: na okładce książki znajduje się cytat sugerujący, iż „Villette” to romans. Gdybym przed lekturą nie przeczytała krótkiej wzmianki, że jest to książka psychologiczna, to byłabym mocno rozczarowana. Ponadto na tylnej obwolucie książki znajdują się fragmenty recenzji, których autorami są George Eliot i Virginia Woolf. George Eliot mówi o „Villette” m.in.: „Cóż za namiętność. Ile w niej ognia!”, zaś Virginia Woolf: „Najlepsza powieść Charlotte Brontë”. Co do pierwszej opinii to mam wrażenie, że G. Eliot i ja czytaliśmy różne książki. Natomiast odnośnie opinii V. Woolf… No cóż, każdy lubi co innego. Dla mnie „Villette” na pewno nie będzie najlepszą powieścią Ch.Brontë. Sama kolorystyka okładki również warta jest uwagi. Jeśli prześledzi się inne wydania tej książki (również wydawnictwa MG) to są one klasyczne, ciemne, stonowane. Z punktu widzenia marketingowego aktualna wersja jest lepsza, bo po prostu przykuwa spojrzenie. Niemniej jednak dla mnie ta okładka kompletnie nie pasuje do klimatu książki, gdyż jest zbyt krzykliwa.

                Czy polecam lekturę „Villette”? Nie, chyba że komuś o bardzo spokojnym uosobieniu, lubiącemu wyzwania.

Ocena 3/10

Za możliwość przeczytania dziękuję wydawnictwu MG.

Anna Mackiewicz