"Niczyj. Prawdziwe oblicza bezdomności" - Ewelina Rubinstein

Czy kiedykolwiek spotkaliście na ulicy osobę bezdomną? Przeszliście obok niej obojętnie lub z obrzydzeniem? Na pewno. Jesteśmy zabiegani, często brakuje nam doby na wszystkie obowiązki i jednocześnie pędzimy przez życie, zapominając o podstawowych uczuciach – współczuciu czy człowieczeństwie. Trzeba pamiętać, że ci ludzie też kiedyś mieli dom, pracę albo rodzinę, ale z jakiegoś powodu wszystko stracili. Co z tego, że w większości przypadków winny jest alkohol? To choroba taka jak inna.

,,Niczyj. Prawdziwe oblicza bezdomności” to reportaż o osobach, które żyją na ulicy, w warunkach dalekich od normalnych. Śpią na ławkach w parku, pustostanach, niektórzy w noclegowniach, a inni, gdzie akurat znajdą miejsce. Autorka przeprowadza z nimi rozmowy, pyta o wiele spraw związanych z bezdomnością i pokazuje, że oni także są ludźmi, którzy wcale się od nas nie różnią. Dzięki niej możemy ujrzeć ich prawdziwe oblicze oraz postarać się ich zrozumieć.

,,Osoba bezdomna to według ustawy o pomocy społecznej z dn. 12 marca 2004 r. (tj. Dz.U. z 2015, poz. 163 z późn. zm.), osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowana na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.”

Autorka właśnie w ten sposób rozpoczyna swoją książkę, więc i ja postanowiłam tak zacząć recenzję. Myślę, że dobrze wiedzieć, jak prawo definiuje bezdomność. Warto mieć jednak świadomość, iż ,,bezdomność” to nie tylko brak dachu nad głową, ale także stan umysłowy – jednak ten reportaż skupia się głównie na tym dosłownym aspekcie, więc i ja przy nim pozostanę, aby niepotrzebnie się nie rozpisywać.

Muszę przyznać, że większość reportaży mną wstrząsa i w tym wypadku było dokładnie tak samo. Naprawdę jestem pod wrażeniem pracy, którą wykonała autorka. Jeździła po różnych województwach, wybierając miasta, gdzie można spotkać bezdomnych i po prostu z nimi rozmawiała. Nie wszyscy byli mili, otwarci i mieli chęć odpowiadania na pytania. Większość z nich chciała zachować anonimowość, więc czytelnik może poznać tylko imię, ewentualnie pseudonim.

Rozmów jest wiele i większość z nich jest dość krótka. Jednak autorka wybierała osoby w różnym wieku, z różnymi problemami, uzależnionych od przeróżnych używek lub takich, którzy nimi gardzą. Oczywiście przeważają mężczyźni, ale kilka kobiet też się pojawiło. Każdy z nich ma inną historię, być może, można doszukać się między nimi pewnych podobieństw, ale z pewnością trzeba je traktować inaczej. Niektórzy z nich chcą wyjść z bezdomności i do tego dążą, a inni wręcz przeciwnie – dobrze im na ulicy, przyzwyczaili się. To naprawdę smutne i przerażające, bo nie wyobrażam sobie, że pewnego dnia musiałabym chodzić po ulicy i prosić o jedzenie albo szukać miejsca do spania, czy ubrań w śmietniku. Pewne historie naprawdę mną wstrząsnęły i bywało, że miałam łzy w oczach, bo niektórzy zostali naprawdę niesprawiedliwie potraktowani.

,,Poumieramy, leżąc wygłodniali w lexusach i w szpilkach za kilka tysięcy złotych. To wszystko będzie można wsadzić sobie po prostu w dupę. Dlatego kocham przyrodę. Mam do niej szacunek, bo wierzę, że ona się nam każdego dnia odwdzięcza tym samym…”

Między rozmowy autorka wielokrotnie wplatała fragmenty opisujące zachowanie swojego rozmówcy lub kilka słów wyjaśnienia jakiegoś tematu. Pojawiały się także informacje dotyczące liczby osób bezdomnych w konkretnych miejscach, które doskonale obrazowały ten problem. Każdy wywiad zaczynał się od przedstawienia osoby imieniem (czasem z nazwiskiem) lub pseudonimem, wiekiem oraz tym jak długo jest bezdomna. Przeważnie też autorka pisała, gdzie spotkała konkretnego bezdomnego.

Jestem również pod wrażeniem integracji autorki z tymi wszystkimi ludźmi. Traktowała ich jakby byli… tacy jak ona. Zadawała im pytania, ale nie naciskała na odpowiedź. Przedstawiła ich dramatyczne historie w sposób obiektywny i nie brakło w tym uczuć oraz skrajnych emocji.

Myślę, że ten reportaż zasługuje na uwagę i warto podczas czytania docenić pracę Eweliny Rubinstein, która podjęła się naprawdę ciężkiego tematu i perfekcyjnie go opracowała. Jej książka jest pełna emocji, a niektóre rozmowy powodują, że ma się łzy w oczach. Dawno nie miałam okazji poznać tak wzruszającej pozycji, przybliżającą  sprawę, z która na dobrą sprawę, spotykamy się prawie codziennie. Bezdomni są wokół nas – pamiętajmy o tym. Nie warto każdego spisywać na straty, wyzywać od pijaków i nierobów, bo możemy kogoś jeszcze bardziej skrzywdzić. Czasem warto ugryźć się w język.

Recenzję rozpoczęłam od definicji, którą na początku przytoczyła autorka, a zakończę ją krótką wypowiedzią jednego z bezdomnych:

,,Life is brutal. Nie ma lekko…”

Ocena: 10/10

Za możliwość przeczytania dziękuję Wydawnictwu Psychoskok

Patrycja Bomba