„Mózg. Opowieść o nas” - David Eagleman

David Eagleman to znany na świecie neurobiolog, autor wielu publikacji naukowych, programu telewizyjnego oraz kilku książek. W jednej z nich pt. „Mózg. Opowieść o nas”, w bardzo ciekawy sposób oprowadza nas po tajnikach ludzkiego umysłu. Jest tu pełno ciekawostek, prawdziwych historii i wyników interesujących eksperymentów. Jeśli tak jak mnie fascynuje cię człowiek i jego funkcjonowanie w społeczeństwie, ta książka może ci się naprawdę spodobać.

Wiedziałeś, że ludzki mózg jest w pełni ukształtowany dopiero ok. 25 roku życia? Gdy się rodzimy, jest jeszcze jakby niedokończony i potrzeba czasu dużo czasu, by się w pełni rozwinął.

To dlatego po urodzeniu jesteśmy przez kilka lat całkowicie uzależnieni od innych ludzi. Zupełnie inaczej jest u pozostałych gatunków. Delfiny tuż po urodzeniu od razu potrafią pływać, żyrafy stają na nogi godzinę po urodzeniu. To tylko kilka przykładów ze świata zwierząt. Dlaczego inaczej jest w przypadku człowieka? Autor wyjaśnia to w następujący sposób: „W momencie narodzin mózg ludzki zdaje się poniekąd niedokończony. Zamiast przychodzić na świat, mając wszystko w pełni zaprogramowane (...), ludzki mózg pozwala, by jego szczegóły zostały ukształtowane przez życiowe doświadczenia”. To właśnie od tego zaczyna swoją książkę David Eagleman. Już na samym początku dowiadujemy się, jak bardzo różnimy się od zwierząt. Nasz mózg, mimo że w momencie urodzenia jeszcze jakby „niedokończony”, jest bardzo plastyczny i zdolny do niesamowitych rzeczy.

Lektura tej książki tylko utwierdziła mnie w tym, jak niezwykłą istotą jest człowiek i jak wiele potrafi. Jednocześnie przypomniała mi jak wiele mamy mimo wszystko ograniczeń. Co mam na myśli? Dowiadując się, jak funkcjonuje ludzki umysł, możemy nabrać sporo pokory. Autor wyjaśnia nam, że to co postrzegamy przez nasz umysł jako rzeczywistość, to jedynie jej wycinek a „każde stworzenie dostrzega tylko to, do czego postrzegania wyewoluowało”. Podaje nam przykłady zwierząt i owadów, które doświadczają świata w inny sposób niż ludzie np. poprzez zawirowania pól magnetycznych czy odbiór drgań powietrza. Dla nas jest to niedostępne. Oznacza to, że nie możemy być wcale tacy pewni, że nie ma nic więcej poza tym, co jesteśmy w stanie dostrzec. Ludzki umysł ma dużo ograniczeń, więc to, że czegoś nie dostrzegamy naszymi zmysłami, nie znaczy, że tego nie ma. To tylko jedne z nielicznych ciekawostek, które znajdziemy w tej książce. Pełno tutaj opisów interesujących eksperymentów naukowych i zaskakujących wyników badań. Autor wyjaśnia również mechanizmy ludobójstwa i rasizmu, odnosząc się właśnie do funkcjonowania mózgu. Poznajemy też prawdziwe historie różnych ludzi. Są to m.in. osoby, które w wyniku wypadku lub choroby doznały uszkodzenia pewnych struktur mózgowych, a to znacząco wpłynęło na ich codzienne życie i funkcjonowanie. Poznajmy też pokrótce sylwetki kilku morderców, za których potwornymi czynami stały, jak się okazało, czynniki takie jak np. guz (uciskający część mózgu odpowiedzialną za odczuwanie lęku i agresję) czy lunatykowanie. Poza tym, na przykładzie opisów z życia kilku osób dowiadujemy się, jak funkcjonuje umysł osoby dotkniętej autyzmem i schizofrenią. Poznajmy też Mike'a, który będąc niewidomym od wczesnego dzieciństwa, dzięki nowej technologii po 40 latach odzyskał wzrok. Czy łatwo przystosował się do nowej rzeczywistości? Czy patrząc, wiedział i rozumiał co widzi? Aby się tego dowiedzieć, zachęcam do przeczytania tej książki.

„Wszystkie myśli, marzenia, wspomnienia i przeżycia mają swój początek w tej dziwnej substancji złożonej z neuronów. To, kim jesteśmy, jest zapisane w skomplikowanych wzorcach wystrzału impulsów elektrochemicznych. Kiedy taka aktywność zamiera, umieramy i my. Kiedy zmienia się charakter tej aktywności, czy to w wyniku urazu, czy działania jakiejś substancji psychoaktywnej – ramię w ramię idą za tym zmiany w waszym charakterze. W przeciwieństwie do innych organów ciała, uszkodzenie choćby najmniejszego skrawka mózgu prawdopodobnie radykalnie was odmieni”.

„Mózg. Opowieść o nas” to książka napisana bardzo przystępnym językiem. Wszystkie trudniejsze pojęcia wytłumaczone są w słowniczku, który znajduje się na końcu. Książka podzielona jest na kilka części: Ja, czyli kto? Rzeczywistości, czyli co? Kto tu rządzi? Jak to jest z tym podejmowaniem decyzji? Czy wy w ogóle jesteście mi potrzebni? Kim staniemy się w przyszłości? Już same tytuły rozdziałów pozwalają zorientować się, że książka przedstawia temat ludzkiego umysłu w sposób konkretny i praktyczny. Znajdziemy też tutaj rysunki i obrazki ukazujące np. różne iluzje optyczne, przekrój mózgu itd. Mamy tu również ramki, w których przeczytamy dodatkowe informacje i ciekawostki. Dzięki temu wszystkiemu książka jest bardzo przejrzysta i czytelna.

Jak w przypadku chyba każdej książki z gatunku literatury popularnonaukowej i tutaj musimy się przygotować na dużą ilość informacji. Z tego względu nie jest to lektura, którą przeczytałam jednym tchem. Musiałam sobie robić przerwy, żeby przyswoić to, czego się dowiedziałam, zanotować sobie pewne ciekawe dla mnie informacje albo komuś o nich opowiedzieć. Przeważnie padało na męża. On sam z resztą pytał mnie co jakiś czas: „Co jeszcze ciekawego przeczytałaś w tej książce? Opowiesz mi?”. Jak widać, nie tylko mnie ona zainteresowała. Po tej lekturze z chęcią sięgnę także po inne książki Davida Eaglemana.

Ocena: 9/10

Za możliwość przeczytania książki dziękuję wydawnictwu Zysk i S-ka

Kaja Dubiel